وقتی در حال بررسی وبسایت یک شرکت نرم افزاری معتبر هستید، احتمالا در انتهای صفحه یا در بخش افتخارات با نشان خاصی روبرو میشوید که زیر آن نوشته شده: «دارای گواهینامه افتا». برای بسیاری از مدیران، این فقط یک لوگوی سازمانی دیگر است. اما برای مدیران حرفهای و هوشمند به خصوص مدیران IT، این لوگو معنای بسیار عمیقتری دارد.
در بازاری که هر روز خبر جدیدی از هک شدن سامانه شرکتها یا نشت اطلاعات مشتریان به گوش میرسد، چگونه میتوانیم به یک نرم افزار اعتماد کنیم؟ آیا صرفا ادعای فروشنده مبنی بر اینکه «سیستم ما امن است» کافیست؟ اینجاست که افتا به عنوان یک داور بیطرف و سختگیر وارد میدان میشود.
در این مقاله میخواهیم به زبان ساده اما دقیق بررسی کنیم که افتا چیست؟ چرا دریافت این گواهینامه برای شرکتهای نرم افزاری دشوار است و چرا وقتی با شرکتی روبرو میشوید که این گواهی را دارد، میتوانید با خیال راحتتری قرارداد را امضا کنید.
افتا مخفف چیست؟
کلمه افتا مخفف عبارت فارسی «امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات» است. سازمان افتا زیر نظر مستقیم «مرکز مدیریت راهبردی افتای ریاست جمهوری» فعالیت میکند. به زبان ساده، افتا متولی اصلی و عالیترین نهاد حاکم در حوزه امنیت سایبری کشور است. ماموریت این سازمان، ایمنسازی زیرساختهای حیاتی کشور و بررسی امنیت محصولاتی است که در فضای دیجیتال ایران استفاده میشوند.
گواهینامه افتا دقیقا چه چیزی را ثابت میکند؟
بیایید یک مثال ملموس بزنیم. وقتی شما یک خودرو میخرید، نشان استاندارد ایمنی (مثل ۵ ستاره ایمنی اروپا) به شما میگوید که این ماشین در تصادفات تست شده و امن است. شما خودتان ماشین را به دیوار نکوبیدهاید تا امنیت آن را تست کنید، بلکه به آن نشان اعتماد میکنید. گواهینامه افتا دقیقا همین حکم را برای نرم افزارها دارد.
وقتی یک محصول نرم افزاری (مانند نرم افزار CRM، اتوماسیون اداری یا نرم افزار حسابداری) موفق به دریافت گواهینامه افتا میشود، به این معنی است که این نرم افزار از یک تونل وحشت امنیتی عبور کرده و جان سالم به در برده است.
این گواهینامه ثابت میکند که:
- نرم افزار حفره امنیتی شناختهشدهای ندارد.
- در برابر حملات رایج هکری مقاوم است.
- معماری آن به گونهای طراحی شده که نشت اطلاعات در آن به حداقل برسد.
فرآیند دریافت افتا: چرا بسیاری از رقبا آن را ندارند؟
شاید بپرسید اگر این گواهینامه اینقدر خوب است، چرا همه شرکتهای نرم افزاری آن را ندارند؟ پاسخ در «سختی» و «زمانبر بودن» فرآیند دریافت آن است. دریافت افتا صرفا پر کردن چند فرم اداری نیست.
برای دریافت این گواهی، شرکت نرم افزاری باید محصول خود را در اختیار آزمایشگاههای تخصصی مورد تایید افتا قرار دهد. در این آزمایشگاهها، متخصصان امنیت سایبری (که اصطلاحا به آنها هکرهای کلاه سفید میگویند) تلاش میکنند با تمام ابزارهای ممکن به نرم افزار نفوذ کنند.
این فرآیند شامل مراحل زیر است:
- تست نفوذ (Penetration Testing): کارشناسان سعی میکنند سایت یا نرم افزار را هک کنند، به دیتابیس نفوذ کنند یا دسترسی غیرمجاز بگیرند.
- بررسی امنیتی کد (Source Code Review): خط به خط کدهای برنامهنویسی بازبینی میشود تا اطمینان حاصل شود که هیچ «درب پشتی» (Backdoor) یا کد مخربی در نرم افزار پنهان نشده است.
- ارزیابی معماری: ساختار کلی نرم افزار بررسی میشود تا مطابق با استانداردهای امنیتی روز دنیا مانند استانداردهای (OWASP) باشد.
بسیاری از نرم افزارهای موجود در بازار، به خصوص نسخههای قدیمی یا محصولاتی که توسط تیمهای کوچک و بدون تخصص امنیتی نوشته شدهاند، در همان مرحله اول این تستها مردود میشوند. به همین دلیل است که داشتن گواهینامه افتا، یک فیلتر قوی برای تشخیص شرکتهای حرفهای از شرکتهای معمولی است.
چرا خرید محصول دارای افتا برای کسبوکارتان حیاتی است؟
چه شما یک شرکت دولتی باشید و چه یک کسب و کار خصوصی، انتخاب محصول دارای افتا یک سرمایهگذاری استراتژیک است.
- الزام قانونی برای سازمانهای دولتی
طبق بخشنامههای دولتی، تمامی دستگاههای اجرایی و سازمانهای دولتی موظف هستند فقط از محصولات و خدماتی استفاده کنند که دارای گواهی معتبر افتا باشند. این قانون برای جلوگیری از نفوذ بیگانگان و حفاظت از دادههای ملی وضع شده است.
- اطمینان از امنیت دادههای مشتریان (برای شرکتهای خصوصی)
حتی اگر الزام قانونی نداشته باشید، شما در برابر اطلاعات مشتریانتان مسئول هستید. علاوه بر این، اطلاعات مشتریان جزو داراییهای شرکت شماست و از بین رفتن یا آسیب دیدن آنها مستقیما بر کسب و کار شما اثر میگذارد. استفاده از نرم افزاری که افتا ندارد، مثل سپردن پولهایتان به بانکی است که گاوصندوق ندارد. گواهی افتا به شما این اطمینان را میدهد که پیمانکار نرم افزاری شما، استانداردهای امنیت را رعایت کرده است و امنیت اطلاعات مشتریان شما را تضمین میکند.
- پایداری و کیفیت فنی
معمولا شرکتهایی موفق به دریافت افتا میشوند که تیم فنی رشد یافته و متخصص و فرآیندهای توسعه نرم افزار استانداردی دارند. بنابراین، وجود این گواهی به صورت غیرمستقیم نشاندهنده کیفیت بالای کدنویسی و پایداری نرم افزار نیز هست.
انواع پروانههای افتا
سازمان افتا خدمات متنوعی ارائه میکند که دانستن تفاوت آنها خالی از لطف نیست. چهار گرایش اصلی این خدمات عبارتند از:
- خدمات مدیریتی: شامل مشاوره سیستمهای مدیریت امنیت اطلاعات (ISMS).
- خدمات عملیاتی: شامل پیادهسازی مراکز عملیات امنیت (SOC) و آزمون نفوذپذیری.
- خدمات فنی: شامل پیکربندی امن و امنسازی زیرساخت.
- خدمات آموزشی: برگزاری دورههای امنیت.
همچنین سازمان افتا برای «محصولات» نرم افزاری، گواهی ارزیابی امنیتی محصول صادر میکند که نشان میدهد آن محصول خاص (مثلا نرم افزار CRM دانا) امن است.
نتیجهگیری؛ افتا، معیار اعتماد در دنیای دیجیتال
در دنیایی که اعتماد سخت به دست میآید، گواهینامه افتا یک سند معتبر است که نشان میدهد یک شرکت نرم افزاری برای امنیت مشتریانش ارزش قائل شده، هزینه کرده و خود را در معرض سختترین آزمونها قرار داده است.
زمانی که قصد خرید نرم افزار سازمانی دارید، از فروشنده بپرسید: «آیا محصول شما گواهینامه افتا دارد؟» پاسخ این سوال، چیزهای زیادی را درباره تعهد آن شرکت به امنیت کسب و کارتان روشن خواهد کرد. انتخاب محصولی که این نشان را دارد، ریسکهای سایبری شما را به شدت کاهش میدهد و به شما اجازه میدهد با خیال آسوده روی رشد کسب و کارتان تمرکز کنید.