تا به حال فکر کرده‌اید که چرا بیش از ۷۰ درصد کسب و کارهای نوپا در ایران ظرف پنج سال اول فعالیت‌شان شکست می‌خورند؟ این آمار تلخ، که در گزارش‌های کسب و کار ایران در سال گذشته منتشر شده، اغلب ریشه در نادیده گرفتن ریسک‌های پنهان -از نوسانات ارزی گرفته تا تغییرات ناگهانی بازار- دارد.
اگر شما هم به عنوان مدیر یک کسب و کار با چالش‌های همیشگی مثل کاهش قدرت خرید مشتریان یا فضای سنگین رقابتی دست و پنجه نرم می‌کنید، بدانید که تنها نیستید. در این مقاله به ریسک در دنیای کسب و کار می‌پردازیم و راه‌های مختلف شناسایی و مدیریت ریسک را معرفی می‌کنیم تا بتوانید از کسب و کارتان در برابر طوفان‌های اقتصادی محافظت کرده و فرصت‌های رشد را شکار کنید.
ریسک در کسب و کار به چه معناست؟
ریسک در کسب‌وکار به هر عامل احتمالی گفته می‌شود که می‌تواند اهداف سازمانی را تهدید کند یا برعکس فرصت‌های جدیدی ایجاد کند. عدم قطعیت مهم‌ترین ویژگی ریسک است و همین سبب می‌شود که بسیاری افراد آن را یک موقعیت با ویژگی‌های منفی و هم معنی خطر در نظر بگیرند. در حالی که مدیران کارکشته به خوبی با این مفهوم آشنا هستند و می‌دانند که در جهان امروز نمی‌شود از ریسک اجتناب کرد. پس چاره چیست؟ ابتدا باید ریسک و راه‌های شناسایی ریسک در بخش‌های مختلف سازمان را شناخت و سپس با شیوه‌های مدیریت ریسک آشنا شد.
چرا مدیریت ریسک در کسب و کار حیاتی است؟
در دنیای پیچیدۀ امروز، نادیده گرفتن ریسک‌ها نه تنها فرصت‌های رشد را از بین می‌برد، بلکه می‌تواند به ورشکستگی منجر شود. اما با مدیریت هوشمند ریسک، نه تنها می‌توانید این تهدیدها را به فرصت تبدیل کنید، بلکه پایداری و رشد سازمانتان را تضمین خواهید کرد. می‌دانیم که در میان فشارهای روزانه، فکر کردن به ریسک‌ها ممکن است دلهره‌آور باشد، اما این سرمایه‌گذاری کوچک، بازدهی بزرگی به همراه دارد.
ریسک در بخش‌های مختلف کسب و کار
ریسک‌ها در کسب و کار مانند لایه‌های یک پیاز هستند: برخی داخلی و قابل کنترل، برخی خارجی و غیرقابل پیشبینی. همچنین دو شیوۀ متفاوت برای مواجهه با ریسک در کسب و کار وجود دارد، یکی پیش بینی ریسک است و دیگری مدیریت ریسک. ترکیب این دو شیوه با یکدیگر برگ برندۀ مدیران موفق برای عبور از شرایط بحرانی و تضمین ثبات کسب و کارشان است.
بهترین فرمول ممکن برای ریسک‌ها و چالش‌های کسب و کار چیست؟ ریسک‌های داخلی سازمانتان را از طریق پیشبینی، پیش از اینکه رخ دهند، برطرف کنید و برای ریسک‌های خارجی ضمن حفظ آرامش خود به دنبال بهترین راه حل‌های ممکن بگردید.
ریسک‌های داخلی و خارجی در بخش‌های مختلف سازمان به شکل متفاوتی ظاهر می‌شوند و شیوۀ برخورد با هر کدام آن‌ها منحصر به فرد است. در ادامه به انواع معمول ریسک در بخش‌های گوناگون یک کسب و کار می‌پردازیم:
ریسک در بخش بازاریابی
تغییر الگوریتم در دنیای دیجیتال از گوگل گرفته تا شبکه‌های اجتماعی، همگی به صورت مستقیم بر بازاریابی دیجیتال تاثیر می‌گذارند. همچنین تغییرات اجتماعی مانند تغییر سلیقۀ مخاطب نیز بر بازاریابی اثر دارد. ریسک‌های بازاریابی ممکن است سویه‌های بسیار خوب یا برعکس بسیار وحشتناک داشته باشند.
به روز نگه داشتن اطلاعات تیم بازاریابی، بررسی کمپین‌ها، تحلیل نظرسنجی مشتریان، زیر نظر داشتن پرسونای مخاطب و تغییرات اجتماعی و… بخشی از راه حل‌های تیم بازاریابی در برابر ریسک‌ها است. در نگاه کلی اگر تیم بازاریابی در عین حفظ انسجام، انعطاف بالایی داشته باشد، می‌تواند بخش زیادی از این ریسک‌ها را به فرصت‌های درخشان تبدیل کند.
ریسک در بخش فروش
در بخش فروش، مهم‌ترین ریسک‌ها به کاهش یا افزایش ناگهانی تقاضا یا رقابت شدید مربوط می‌شود. به طور مثال وقتی قدرت خرید مشتریان در اثر تغییرات اقتصادی کم می‌شود، تیم فروش با بحران مواجه می‌شود و ممکن است اهداف تیم فروش محقق نشود.
راه حل چیست؟ تحلیل داده‌های فروش گذشته برای پیشبینی روند فروش، افزایش کانال‌های فروش، نظم دادن به فرآیند فروش با استفاده از نرم افزار CRM و آموزش مداوم تیم فروش از مهم‌ترین راه حل‌های مدیریتی این بخش هستند.
ریسک در بخش تولید
در تولید، ریسک‌های عملیاتی مانند اختلال در زنجیره تامین غالب هستند. به طور مثال نوسانات ارزی که تامین مواد را مختل می‌کنند، تاثیر مستقیمی بر روند تولید دارند. ریسک‌های بخش تولید عموما جنبۀ منفی دارند و بایست با رویکرد پیشبینی و پیشگیری با آن‌ها رو به رو شد. مثلا سرمایه گذاری در فناوری‌های پایدار یکی از راه‌های پیشگیری از رسیک تولید است.
ریسک در بخش مالی
بخش مالی مستقیما با ریسک‌های ارزی و تورمی درگیر است، مثل نوسانات دلار که بودجه را نامتعادل می‌کند و آسیب جدی به کسب و کارها وارد می‌کند. بودجه بندی محافظه کارانه، استفاده از نرم افزارهای مالی و استفاده از بیمه‌ها، برخی از شیوه‌های مدیریت ریسک در بخش مالی هستند.
ریسک در بخش منابع انسانی
ریسک در منابع انسانی شامل کمبود نیروی متخصص یا سرخوردگی کارکنان است و می‌تواند بر عملکرد کل سازمان اثر داشته باشد. مثلا اگر کارکنان شما احساس امنیت شغلی نکنند، انگیزه و اشتیاق آن‌ها کاهش پیدا می‌کند. شناسایی و بر طرف کردن این ریسک‌ها بر عهدۀ بخش منابع انسانی است و برگزاری برنامه‌های آموزشی، جذب و حفظ نیروهای متخصص، نظرسنجی‌های منظم از کارکنان، ایجاد فضای مثبت و… از اقدامات موثر در مدیریت این بخش به شمار می‌رود.
ریسک در بخش پشتیبانی و موفقیت مشتری
در پشتیبانی و موفقیت مشتری (CX)، ریسک به تجربه کاربری مربوط می‌شود. مثلا تاخیر در پاسخگویی باعث نارضایتی و از دست رفتن مشتریان می‌شود. سیستم‌های قدیمی را تصور کنید که با افزایش تعداد مشتریان شکست می‌خورند و توان اداره و مدیریت این تعداد مشتری را ندارند. بهترین راه حل در مواجهه با ریسک‌های بخش پشتیبانی، پیاده‌سازی نرم افزار CRM پیشرفته برای پیشبینی نیازها و آموزش تیم برای واکنش سریع است.
پیشبینی ریسک: چگونه جلوتر از تهدیدها حرکت کنیم؟
پیشبینی ریسک، مانند رادار برای کشتی گرفتار در طوفان است. بسیاری از ریسک‌های منفی را می‌توان با پیشبینی خنثی کرد و یا حتی از آن‌ها برای رشد و توسعه کسب و کار کمک گرفت.
استراتژی عملی:
- بینش و منطق: همواره سعی کنید که با بصیرت بالایی به ابعاد مختلف کسب و کارتان نگاه کنید. زیاد خوشبین و زیاد بدبین نباشید. حفظ تعادل و رعایت منطق در تصمیم گیری‌های بزرگ، همیشه به سود شما خواهد بود.
- جمع آوری داده‌ها: از ابزارهایی استفاده کنید که اطلاعات سازمان شما را با دقت و امنیت بالا ضبط و نگهداری می‌کنند. CRM دانا اطلاعات مختلف سازمان شما از تاریخچه فروش تا عملکرد کارکنان را با امنیت بسیار بالایی نگهداری می‌کند.
- تحلیل: بعد از اینکه مطمئن شدید دادهای معتبر و واقعی در دست دارید، نوبت به تجزیه و تحلیل داده‌ها می‌رسد. تکنیک‌های مختلفی مانند طوفان فکری یا مشورت با مدیران سازمان در تحلیل داده‌ها به کمک شما می‌آیند. این روزها هوش مصنوعی نیز به عنوان یک مشاور می‌تواند در کنار شما و کسب و کارتان قرار بگیرد.
می‌دانم که برای مدیران پرمشغله، این کار ممکن است وقت‌گیر به نظر برسد، اما سرمایه‌گذاری در آن می‌تواند ۳۰-۴۰ درصد از خسارات را کاهش دهد.
مدیریت ریسک: استراتژی‌های عملی برای کنترل
مدیریت ریسک فراتر از شناسایی است؛ نیازمند اقدام و شامل ارزیابی، پیشگیری و واکنش است.
استراتژی عملی:
- ارزیابی: ریسک‌ها را بر اساس احتمال وقوع و میزان تاثیر امتیازدهی کنید.
- کنترل: برای ریسک‌های قابل پیشگیری خیلی زود اقدام کنید و برای ریسک‌های اجتناب ناپذیر، تغییرات تدریجی اعمال کنید.
- نظارت: سیستم‌هایی پیاده سازی کنید که قابلیت ردیابی و اندازه گیری عملکرد به شما می‌دهند، اینگونه نظارت و مدیریت آسان‌تر می‌شود.
با استفاده از این روش‌های ساده، ریسک‌های کسب و کار دیگر نه یک زنگ خطر دلهره‌آور بلکه یک راهنمای خوب برای پیشروی شما خواهند بود.
نتیجه گیری
شما به عنوان مدیر یک سازمان، مانند ناخدای یک کشتی هستید و بازار کار درست مثل حال و هوای دریا بی‌ثبات و ناپایدار است. پیشبینی ریسک و مدیریت هوشمند ریسک در کسب و کار همان چیزی است که به یک ناخدا کمک می‌کند تا در سخت‌ترین طوفان‌ها نیز به راه خود ادامه بدهد.
ما در این مقاله، از شناسایی انواع ریسک‌ها گرفته تا پیشبینی و مدیریت آن‌ها، ابزارهایی عملی در اختیارتان گذاشتیم تا کسب‌وکارتان را ایمن‌تر کنید. فراموش نکنید که ریسک‌ها اجتناب ناپذیرند، اما با تصمیمات درست می‌توانید آن‌ها را به فرصت تبدیل کنید. CRM دانا فقط یک نرم افزار مدیریت ارتباط با مشتری نیست، بلکه بهترین راهنمای شما برای پیشبینی ریسک‌ها و پشت سر گذاشتن آن‌ها است.