مدیریت پیکربندی (CMDB) چیست؟

مدیریت و نگهداری زیرساخت فناوری اطلاعات کل یک شرکت مثل تلاش برای صعود به اورست هستش که می‌تونه پیچیدگی و دلهره زیادی رو به همراه داشته باشه.

داده‌ها و فناوری دائما در حال تغییر هستن. چه با یک محیط (مثلا دفتر کار جدید) سر و کار داشته باشین یا شرکتی هستین که قراره به یک مسیر استراتژیک دیگه رو در پیش بگیره یا کاربری که رمزعبور خودش رو تغییر می‌ده، باید انتظار بروز هر اتفاقی رو داشته باشین.

پیدا کردن و متمرکزسازی داده‌ها در یک سازمان یک سرمایه‌گذاری بزرگ و مهم محسوب می‌شه، اما به روز نگهداشتن اونها در طول زمان حتی بزرگتر و مهم‌تر هستش.

با این حال، شما همچنان باید از اورست بالا برین تا نسبت به زیرساخت‌های فناوری اطلاعات خودتون دید و دسترسی مناسبی پیدا کنین. با این کار، همه ذینفعان در داخل و خارج سازمان سود می‌برن. خبر خوب اینه که با یک پایگاه داده مدیریت پیکربندی (CMDB) فرایند صعود شما آسون‌تر می‌شه. در این راهنما به این موضوع می‌پردازیم که چرا CMDB در فناوری اطلاعات اهمیت داره، مزایای اون چیه و چه بهروش‌هایی برای پیاده‌سازی اون در کسب و کار شما وجود داره.

 

CMDB چیست؟

 

 

زیرساخت فناوری اطلاعات یک شرکت (سرورها، دیتاسنترها، شبکه‌ها و غیره) سیستم عصبی مرکزی و بافت همبند اون به حساب میاد. برخلاف سیستم عصبی انسان که به محض بروز یک مشکل مغز رو مطلع می‌کنه، زیرساخت فناوری در حالت عادی این قابلیت رو نداره. برای مثال ممکنه آفیس 365 شما از کار افتاده باشه و شما فقط زمانی متوجه بشین که قصد داریم با استفاده از نرم‌افزار Teams یک جلسه گروهی رو برگزار کنین.

با نصب CMDB، لازم نیست نگران این مسئله باشین. CMDB از طریق ابزارهای اتوماسیون یا سیستم حسی زیرساخت فناوری اطلاعات به شما نشون می‌ده که چطور همه چیز به هم متصل شدن. وقتی چیزی کار نمی‌کنه می‌تونین ببینین مشکل از کجاست و این امر به بهبود زمان حل و فصل مشکل کمک می‌کنه.

پایگاه داده مدیریت پیکربندی (CMDB) یک مخزن متمرکز (داده‌های مکانی ذخیره می‌شه) هستش که اطلاعات مربوط به موارد پیکربندی (که به عنوان CIها شناخته می‌شن و برای اطمینان از ارائه موفقیت‌آمیز خدمات مدیریت می‌شن) رو در زیرساخت فناوری اطلاعات سازمان ذخیره می‌کنه.

وقتی که اطلاعات در مخزن قرار می‌گیرن، توسط پیکربندی IT که از قبل توسط سازمان تنظیم شده سازماندهی و نگهداری می‌شن. استفاده از CMDB از طریق مدیریت تغییر، زمان پاسخگویی سریع‌تر به حادثه، ردیابی دارایی‌ها و دید بهتر نسبت به خدمات و ادغام با فرایندهای ITSM، به مدیریت کارآمدتر فناوری اطلاعات کمک می‌کنه.

به طور خلاصه، CMDBها با نشون دادن روابط و وابستگی‌های مختلف بین هر جز دید از بالا رو نسبت به چشم‌انداز کلی فناوری اطلاعات یک شرکت فراهم می‌کنه. CMDB تصمیم‌گیری‌های سریع‌تر و آگاهانه‌تر رو امکان‌پذیر کرده و قانون‌گذاری و انطباق بهتر رو تسهیل می‌کنن. همه اینها به ارائه خدمات فناوری اطلاعات بهتر و کاهش هزینه‌ها و خطرات منجر می‌شه.

 

 

CIها: پایه و اساس CMDBها

CMDBها بر روی CI ساخته شدن که به عنوان آیتم‌های پیکربندی هم شناخته می‌شن.

CIها معمولا روترها، سرورها، برنامه‌ها، ماشین های مجازی، کانتینرها، پورتفولیوها یا هر چیزی که در محیط IT هستن رو شامل می‌شن. گفته می‌شه CIها ویژگی‌هایی رو برای سازماندهی اطلاعات در CMDB اختصاص داده و تعیین کردن.

ویژگی‌های آیتم‌های پیکربندی شامل موارد زیر می‌شه:

• یک طبقه‌بندی یا نوع برای شناسایی نوع آیتم CI
• ویژگی‌هایی (براساس طبقه‌بندی متفاوت هستش) که ویژگی‌های هر CI رو توصیف می‌کنهیک مقدار وضعیت که نشون‌دهنده وضعیت CI در چرخه عمر هستش
• روابط که نشون می‌ده یک CI چطور با CIهای دیگه ارتباط داره
• مالک که به شخص مسئول CI اشاره داره

برای انتقال CI به CMDB، معمولا از ابزارهای وارد کردن داده استفاده می‌شه. این ابزارها به عنوان کشف خودکار یا پویش هوشمند هم شناخته می‌شن. البته بعضی از تیم‌های فناوری اطلاعات برای به‌روزرسانی CMDBهای خودشون هنوز هم از ابزارهای دستی استفاده می‌کنن که خیلی توصیه نمی‌شه چون مقیاس‌پذیری اون سخته و می‌تونه خطاهای غیرضروری مثل تکراری بودن CIها رو به همراه داشته باشه.

بعد از جمع‌آوری، اطلاعات از نظر دقت و سازگاری بررسی می‌شه تا ببینیم با وضعیت فعلی سیستم مطابقت دارن یا نه.

مرحله بعدی و پیشرفته‌تر، بعد از کشف و فهرست کردن CIها، نگاشت (Mapping) خدمات هستش. خیلی از سازمان‌ها این کار رو به صورت دستی انجام می‌دن اما ابزارهایی برای کمک به نگاشت خدمات وجود داره که می‌تونه به طور خودکار وابستگی‌های بین CIها رو شناسایی و ردیابی کنه و به صورت بصری نمایش بده.

این یعنی اگر مشکلی پیش بیاد، ابزار باید بتونه هرگونه تاثیرات بالادستی و پایین‌دستی مسائل مربوط به این CIها رو شناسایی کنه و تشخیص بده. این امر به طور فوق‌العاده‌ای سرعت تجزیه و تحلیل علت ریشه‌ای و زمان حل و فصل مشکل رو افزایش می‌ده.

برای کسب بهترین نتایج (و دقیق‌ترین داده‌ها)، CMDBها باید دائما به روز بشن. دقیقا به همین دلیل هستش که ابزارهای خودکار برای کمک به نگاشت خدمات اهمیت زیادی دارن.

 

مزایای CMDB در فناوری اطلاعات

CMDB نظارت و به‌روزرسانی مستمر رو برای منعکس کردن تغییرات بی‌درنگ در محیط IT برای متخصصان IT فراهم می‌کنه. بنابراین، اونها می‌تونن روی سایر وظایف سطح بالاتر تمرکز کنن. علاوه بر این، CMDB مزایای زیر رو هم ارائه می‌ده:

 

 

+ دید بهبود یافته

نمای یکپارچه از کل زیرساخت فناوری اطلاعات شرکت به تیم‌های فناوری اطلاعات اجازه می‌ده تا درک جامعی از نحوه ارتباط هر قسمت از فناوری با همدیگه داشته باشن. این امر برای تصمیم‌گیری آگاهانه، عیب‌یابی مسائل و برنامه‌ریزی برای تغییرات آینده ضروری هستش.

 

+ یکپارچه‌سازی مدیریت خدمات فناوری اطلاعات (ITSM)

معمولا CMDB با ابزارهای ITSM یکپارچه می‌شه تا همه خدمات فناوری اطلاعات رو تحت یک زیرساخت هماهنگ و ثبات رو تضمین کنه. در استفاده از ابزارهای کاملا یکپارچه‌ی ITSM، درخواست‌های خدمات رو می‌شه خودکار کرد که پشتیبانی سریع‌تر و دقیق‌تر خدمات رو تسهیل می‌کنه.

 

+ مدیریت تغییر و مشکل

متخصصان فناوری اطلاعات موقع استفاده از CMDB می‌تونن تاثیر هرگونه تغییر ساختاری یا رویه‌ای در زیرساخت فناوری اطلاعات شرکت رو بهتر ارزیابی کنن. این امر می‌تونه خطر اختلالات غیرمنتظره رو کاهش بده و مدیریت تغییرات رو هموارتر کنه. علاوه بر این، اونها می‌تونن با شناسایی سریع‌تر علت اصلی، مشکلات رو با سرعت بیشتری حل و فصل کنن که زمان خرابی رو به حداقل می‌رسونه.

 

+ مدیریت دارایی کارآمد

با در اختیار داشتن یک دید کلی نسبت به تمام دارایی‌هایی سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در سازمان، می‌شه چرخه عمر دارایی‌ها، استفاده از منابع و رعایت توافق‌نامه‌های مربوط به لایسنس‌ها رو بهتر ردیابی کرد.

 

+ دسترسی و کنترل‌های امنیتی

دسترسی به پیکربندی و سایر اطلاعات در CMDB رو می‌شه تنظیم کرد تا مطمئن شد که فقط پرسنل مجاز می‌تونن جزئیات پیکربندی خاص رو مشاهده کنن یا تغییر بدن. CMDB همچنین می‌تونه شامل CIهای مرتبط با امنیت مثل قوانین فایروال، کنترل‌های دسترسی و تنظیمات رمزگذاری باشه.

 

هنگام تنظیم CMDB خودتون چه نکاتی رو باید بدونین؟

تا اینجای مقاله با مزایای استفاده از CMDB آشنا شدین. اما برای اینکه تصویر کامل‌تری از این موضوع داشته باشین، خوبه بدونین که اکثر ابتکارات CMDB با شکست مواجه می‌شن. در واقع اگر بخوایم به طور دقیق بگیم، 85 درصد!

اما چرا؟ چون اکثر پروژه‌ها در یکی از دسته‌بندی‌های زیر قرار می‌گیرن:

• پروژه‌های دیگه نسبت به CMDB اولویت دارن و توجه لازم رو برای راه‌اندازی و اجرا به اون اختصاص نمی‌دن.
• پیاده‌سازی CMDB تلاش زیادی لازم داره. اگر به صورت دستی و بدون استفاده از ابزارهای مناسب برای خودکارسازی و حفظ وظایف انجام بشه، کاری غیرقابل مدیریت به نظر می‌رسه. البته واقعا هم همینطور هستش و برای همین حتما باید برای پیاده‌سازی CMDB باید از فناوری کمک بگیرین.
• مسائل مربوط به بودجه و کارکنان، از تکمیل یا حتی شروع شدن پروژه جلوگیری می‌کنه.
• خیلی از ابتکارات CMDB به جای تمرکز روی وابستگی‌ها و خدمات حیاتی، دید/کنترل کامل و جامع روی زیرساخت فناوری اطلاعات رو هدف قرار می‌دن.

با این حال، پیاده‌سازی CMDB هنوز هم کاملا قابل اجرا هستش.

اگر ابزار مناسبی در اختیار دارین، برای برنامه‌ریزی مناسب پروژه وقت بگذارین و تعداد مناسبی از منابع (مالی و نیروی انسانی) رو تخصیص بدین، به این ترتیب راه‌اندازی موفق یک CMDB قابل دسترس هستش.

 

 

1. اهداف رو تعریف کنین

قبل از شروع پیاده‌سازی CMDB در مورد اهداف و ماموریت‌های پروژه شفاف باشین. برای درک نیازهای خاص کسب و کارتون وقت بگذارین. آیا به دنبال بهبود مدیریت رخدادها، تقویت کنترل تغییرات یا بهینه‌سازی مدیریت دارایی هستین؟

 

2. دسته‌بندی

از تمام موارد پیکربندی در محیط IT شرکت خودتون یک موجودی کامل تهیه کنین. بعد از اون، هر کدوم از موارد رو براساس نوع (سخت‌افزار، نرم‌افزار، اسناد، خدمات و غیره) دسته‌بندی کنین. اما نکته اینجاست که چیزی به نام کامل و جامع وجود نداره! هیچ راهی برای دونستن اینکه چه زمانی کشف پیکربندی‌ها به پایان می‌رسه وجود نداره.

به همین دلیله که دسته‌بندی خیلی مهمه، چون ما باید یک دید مناسب نسبت به خدمات اولویت‌دار و CIهای بالادستی و پایین‌دستی داشته باشیم. ما هیچ‌وقت نمی‌تونیم همه‌چیز رو پیدا کنیم، اما موارد حیاتی رو حتما باید شناسایی کنیم.

 

3. روابط و وابستگی‌ها

با مستند کردن روابط و وابستگی‌های بین CIها، درک کنین که چطور تغییرات در یک آیتم روی موارد دیگه تاثیر می‌گذاره. این مرحله برای دقت داده‌ها حیاتی هستش.

 

4. اتوماسیون و ادغام

از ابزارهای اتوماسیون بهره ببرین. از اونها برای پر کردن و به‌روزرسانی CMDB استفاده کنین. ادغام با سایر سیستم‌های مدیریت فناوری اطلاعات (ITSM) مثل ابزارهای مانیتورینگ و سیستم‌های مدیریت دارایی، برای به‌روزرسانی و مرتبط نگه داشتن داده‌های CMDB ضروری هستش. توجه به این نکته اهمیت داره که در محیط‌های پیچیده مجهز به ابر، برای آماده‌سازی یک CMDB به یکپارچه‌سازی چندین منبع ورودی نیاز هستش.

 

5. انجام تعمیر و نگهداری

اعتبارسنجی و به‌روزرسانی اطلاعات موجود در CMDB به طور منظم یکی دیگه از مراحل مهم برای تضمین دقت داده‌ها به حساب میاد. شما باید فرایندهایی رو برای نگهداری مداوم داده‌ها ایجاد کنین و مالکیت موارد پیکربندی رو ایجاد کنین. فقط در این صورت می‌تونین مطمئن باشین که CMDB قابل اعتماد هستش.

 

6. امنیت و کنترل دسترسی

اقدامات امنیتی و کنترل‌های دسترسی رو برای محافظت از اطلاعات موجود در CMDB اجرا کنین. نقش‌ها و مجوزها باید براساس مسئولیت‌های شغلی تعریف بشن تا مطمئن باشین که فقط پرسنل مجاز به اطلاعات خاص دسترسی دارن.

 

 

سخن پایانی

حالا متوجه شدین که پیاده‌سازی CMDB کار سختی هستش اما وقتی به درستی انجام بشه ارزشش رو داره. این کار به خصوص اگر به صورت دستی پروژه رو شروع کنین زمان‌بر و هزینه‌بر هستش.

با استفاده از منابع ورودی متعدد، ابزارهای اتوماسیون و تعیین یک دیدگاه اولویت‌دار به جای یک نمای کلی به عنوان هدف، شما آماده هستین تا این کار رو با سرعت تحت کنترل انجام بدین. همچنین با این رویکرد می‌تونین خدمات فناوری اطلاعات، مدیریت ریسک و هزینه‌های خودتون رو به طور محسوسی بهبود بدین.